देवघरातील टाकांची पूजा कशी केली जाते? कोणत्या विधी आणि प्रथांचा समावेश आहे?

देवघरातील टाक : भारतीय संस्कृतीत देवघराचे विशेष स्थान आहे आणि त्यातील टाक हे अत्यंत महत्वाचे घटक आहेत. टाक हे धातूपासून बनलेले असतात आणि त्यावर कुलदेवतांच्या प्रतिमा कोरल्या जातात. 

टाक हे केवळ देवदेवतांचे प्रतीकच नाहीत तर त्यांच्याशी असलेल्या आपल्या नातेसंबंधाचेही प्रतीक आहेत.

आपण या लेखात देवघरातील टाकांची पूजा कशी केली जाते? कोणत्या विधी आणि प्रथांचा समावेश आहे? तसेच त्यासंबंधीत असलेल्या इतर महत्वाच्या गोष्टींबद्दल माहिती घेणार आहोत. 

देवघरातील टाक म्हणजे काय? त्यांचा धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व काय आहे?

देवघरातील टाक हे धातूपासून बनवलेले, सहसा चांदीचे, देवदेवतांच्या प्रतिमा असलेले पंचकोनी आकाराचे आसने आहेत. हे कुलदेवता, ग्रामदेवता, इष्टदेवता इत्यादींच्या पूजेसाठी वापरले जातात.

धार्मिक महत्त्व:

• देवघरातील टाक हे कुलदेवता, ग्रामदेवता, इष्टदेवता यांच्या उपस्थितीचे प्रतिक मानले जातात.
• टाकांमधील देवदेवतांची पूजा करणे हे त्या देवदेवतांना प्रसन्न करण्याचा आणि त्यांचे आशीर्वाद मिळवण्याचा मार्ग मानले जाते.
• देवघरातील टाक हे घरातील सुख, समृद्धी आणि शांतीसाठी आवश्यक मानले जातात.

सांस्कृतिक महत्त्व:

• देवघरातील टाक हे महाराष्ट्रातील समृद्ध संस्कृती आणि परंपरेचे प्रतीक आहेत.
• प्रत्येक कुटुंबाची स्वतःची कुलदेवता असते आणि त्या कुलदेवतेचा टाक हे त्या कुटुंबाची ओळख मानले जाते.
• देवघरातील टाक हे विविध कला आणि हस्तकलांचे प्रदर्शन करतात.
• देवघरातील टाक हे महाराष्ट्रातील धार्मिक आणि सांस्कृतिक जीवनाचा अविभाज्य भाग आहेत.

देवघरातील टाकांची काळजी:

• देवघरातील टाक स्वच्छ आणि सुस्थितीत ठेवणे आवश्यक आहे.
• टाक नियमितपणे स्वच्छ धुवावेत आणि कोरडे करावेत.
• टाकांवर तेलकट पदार्थ जमा होऊ देऊ नये.
• टाक हाताळताना काळजी घ्यावी जेणेकरून ते खाली पडू नयेत.

देवघरातील टाकांची पूजा कशी केली जाते? कोणत्या विधी आणि प्रथांचा समावेश आहे?

देवघरातील टाकांची पूजा:

देवघरातील टाकांची पूजा ही एक दैनंदिन आणि विशेष प्रसंगी केली जाणारी धार्मिक क्रिया आहे. पूजेची विधी आणि प्रथा कुटुंबानुसार आणि परंपरेनुसार थोड्या प्रमाणात बदलू शकतात, तरीही काही सामान्य गोष्टी आहेत:

सामग्री:

• दीप
• अगरबत्ती
• फुले
• हार
• नैवेद्य (मिठाई, फळे, इ.)
• पाणी
• कापूर
• गंगाजल
• घंटा

विधी:

1. स्नान: सकाळी उठून, सर्वप्रथम टाक स्वच्छ धुवावेत आणि कोरडे करावे. त्यानंतर टाकांवर गंगाजल शिंपडा.
2. अलंकरण: टाकांवर फुले, हार आणि इतर सजावटीच्या वस्तू ठेवा.
3. दीप प्रज्वलन: टाकांवर दीप आणि अगरबत्ती लावा.
4. धूप: धूप लावा आणि त्याचा सुगंध घरात दरवळू द्या.
5. नैवेद्य: टाकांना नैवेद्य अर्पण करा.
6. आरती: टाकांची आरती गा.
7. प्रार्थना: आपल्या इच्छा आणि मनोकामना देवदेवतांकडे सांगा.
8. प्रसाद: नैवेद्याचा थोडा भाग प्रसाद म्हणून घ्या.
9. आरती: आरतीची समाप्ती घंटानाद करून करा.

विशेष प्रसंगी पूजा:

• दिवाळी, होळी, गणेश चतुर्थी, नवरात्री यांसारख्या सणांमध्ये टाकांची विशेष पूजा केली जाते.
• या पूजेत, टाकांना अधिक सजावट केली जाते आणि अधिक नैवेद्य अर्पण केले जातात.
• या पूजेचा समावेश भजन, कीर्तन आणि इतर धार्मिक विधींमध्येही असू शकतो.

देवघरातील टाकांची पूजा करताना लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी:

• पूजा स्वच्छ आणि पवित्र मनाने करा.
• टाकांचा आदर बाळगा आणि त्यांना स्पर्श करताना काळजी घ्या.
• पूजेसाठी योग्य साहित्य वापरा.
• पूजेची वेळ आणि विधी कुटुंब आणि परंपरेनुसार बदलू शकतात.
• आपल्याला पूजेची माहिती नसेल तर, आपण पुजारी किंवा धार्मिक व्यक्तीकडून मार्गदर्शन घेऊ शकता.

टाक खराब झाल्यास काय करावे? त्यांची दुरुस्ती किंवा बदल कसा करता येईल?

देवघरातील टाक हे धार्मिक आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या महत्त्वाचे आहेत. टाक खराब झाल्यास त्यांची दुरुस्ती किंवा बदल करणे आवश्यक आहे. टाक खराब झाल्यास तुम्ही खालील गोष्टी करू शकता:

दुरुस्ती:

• जर टाक फक्त थोडे खराब झाले असेल तर तुम्ही ते दुरुस्त करू शकता.
• तुम्ही स्थानिक कारागिराकडून टाक दुरुस्त करून घेऊ शकता.
• दुरुस्ती करताना योग्य धातू आणि साहित्य वापरले जात आहे याची खात्री करा.

बदल:

• जर टाक खूप खराब झाले असेल तर तुम्हाला ते बदलावे लागेल.
• तुम्ही नवीन टाक खरेदी करू शकता किंवा जुन्या टाकाच्या नमुन्यावर बनवून घेऊ शकता.
• नवीन टाक खरेदी करताना, त्याची गुणवत्ता आणि टिकाऊपणा याची खात्री करा.

काही गोष्टी लक्षात ठेवा:

• टाक दुरुस्त किंवा बदलण्यापूर्वी, तुम्ही तुमच्या कुटुंबातील वयोवृद्ध व्यक्ती किंवा धार्मिक व्यक्तीचा सल्ला घ्या.
• टाक दुरुस्त किंवा बदलताना योग्य विधी आणि परंपरांचे पालन करा.
• जुन्या टाकांचा योग्य विल्हेवाट लावा. तुम्ही ते एखाद्या मंदिराला दान करू शकता किंवा योग्यरित्या विसर्जित करू शकता.

हेही वाचा : व्यंकटेश स्तोत्र पारायण कसे करावे? २१ दिवसाचे नियम काय आहेत?

टाक खरेदी करताना काय काय गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे?

देवघरातील टाक खरेदी करताना लक्षात ठेवण्याच्या गोष्टी:

देवघरातील टाक हे धार्मिक आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण वस्तू आहेत. टाक खरेदी करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवल्याने तुम्हाला योग्य आणि चांगल्या दर्जाचा टाक मिळेल:

धातू:

• टाक सहसा चांदी, तांबे किंवा पीतळ या धातूपासून बनवले जातात.
• चांदीचा टाक सर्वात शुभ मानला जातो, परंतु तो महाग असतो.
• तांबे आणि पीतळचे टाक देखील चांगले पर्याय आहेत आणि ते तुलनेने स्वस्त असतात.
• तुम्ही तुमच्या बजेट आणि आवडीनुसार धातू निवडू शकता.

आकार आणि डिझाइन:

• टाक विविध आकारात आणि डिझाइनमध्ये उपलब्ध आहेत.
• तुम्ही तुमच्या देवघराच्या आकारानुसार आणि तुमच्या आवडीनुसार टाक निवडू शकता.
• काही टाकांमध्ये देवदेवतांच्या प्रतिमा असतात, तर काही साधे असतात.
• तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार आणि आवडीनुसार टाक निवडू शकता.

कारागीर:

• टाक खरेदी करताना, तुम्ही एका कुशल आणि अनुभवी कारागिराकडून बनवलेला टाक निवडा.
• चांगल्या कारागिराकडून बनवलेला टाक सुंदर आणि टिकाऊ असेल.
• तुम्ही स्थानिक कारागिरांकडून टाक बनवून घेऊ शकता किंवा तुम्ही एखाद्या प्रसिद्ध दुकानातून टाक खरेदी करू शकता.

गुणवत्ता:

• टाक खरेदी करताना, त्याची गुणवत्ता तपासा.
• टाक योग्यरित्या बनवले आहे आणि त्यात कोणतेही दोष नाहीत याची खात्री करा.
• टाकाची धातू जाड आणि टिकाऊ आहे याची खात्री करा.

किंमत:

• टाकांच्या किंमती धातू, आकार, डिझाइन आणि कारागिराच्या कौशल्यानुसार बदलतात.
• तुम्ही तुमच्या बजेटमध्ये बसेल असा टाक निवडा.

इतर गोष्टी:

• तुम्ही टाक खरेदी करण्यापूर्वी, तुम्ही तुमच्या कुटुंबातील वयोवृद्ध व्यक्ती किंवा धार्मिक व्यक्तीचा सल्ला घेऊ शकता.
• तुम्ही टाक खरेदी केल्यानंतर, तुम्ही ते घरी आणण्यापूर्वी त्याची पूजा करा.

देवघरात कोणत्या प्रकारचे टाक आढळतात? त्यांची वैशिष्ट्ये काय आहेत?

अनेक घरांमध्ये पूर्वापार चालत आलेले देवदेवता आणि नवीन पिढ्यांनी स्वीकारलेले अनेक देवदेवतांच्या मूर्ती आणि टाक आढळतात. यापैकी काही देवदेवतांचे थोडक्यात वर्णन खाली दिले आहे:

१) बनेश्वरी-वनशंकरी:

• ८ हात असलेली देवी, समोरून सिंहावर आरूढ
• शक्तीचे प्रतीक
• विविध प्रकारच्या संकटांपासून बचाव आणि समृद्धीसाठी पूजा

२) काळूबाई:

• फक्त मुखवटा आणि मोठा गजरा घातलेला
• ग्रामदेवता
• गावाचे रक्षण आणि समृद्धीसाठी पूजा

३) अन्नपूर्णा:

• हातात पळी घेतलेली देवी
• अन्नपूर्णतेची देवी
• सुख, समृद्धी आणि भरभराटीसाठी पूजा

४) महिषासुरमर्दिनी:

• अष्टभुजा स्वरूपातील देवी
• दुर्गेचे एक रूप
• बुद्धिमत्ता, शक्ती आणि विजयासाठी पूजा

५) रेणुका:

• फक्त मुखवटा आणि दोन अर्धचंद्राचा मुकुट
• परशुरामाची आई
• मातृत्व आणि क्षमा यांचे प्रतीक

६) एकविरा:

• फक्त मुखवटा, एक बाण आणि मोठे गोटे (डोंगराचे प्रतीक)
• विठ्ठलाचे स्त्रीरूप
• भक्ती आणि समर्पणाचे प्रतीक

७) अंबेजोगाई:

• फक्त मुखवटा, अडवा चेहरा आणि हनुवटीवर गेलेली
• अंबाबाईचे रूप
• शक्ती आणि संरक्षणाचे प्रतीक

८) अष्टभुजा सिन्हावरची देवी:

• अष्टभुजा स्वरूपातील देवी, सिंहावर आरूढ
• अनेक देवींचे संयुक्त रूप
• शक्ती, समृद्धी आणि विजयासाठी पूजा

९) यल्लम्मा:

• दहा हात आणि डोक्यामागे चक्र असलेली देवी
• कर्नाटकातील लोकप्रिय देवी
• आरोग्य, समृद्धी आणि रक्षणासाठी पूजा

१०) जोखाई:

• जानाई सारखीच, फक्त कणीस आणि मुल नसते
• स्थानिक देवता
• सुख, समृद्धी आणि आरोग्यासाठी पूजा

इतर देवदेवता:

• लक्ष्मी, ज्योतिबा, नवनाथ, मुंजोबा, भैरोबा, गणपती, शिव पार्वती, वणी सप्तशृंगी, औंधची देवी, घोड्यावरची देवी, कोल्हापूरची महालक्ष्मी, माता-पिता, साती आसरा

घरात एकापेक्षा जास्त टाक असल्यास त्यांची क्रमवारी कशी लावावी?

घरात एकापेक्षा जास्त टाक असल्यास, त्यांची क्रमवारी लावण्यासाठी अनेक मार्ग आहेत. काही सामान्य पद्धती खालीलप्रमाणे आहेत:

1. महत्त्वानुसार:

• सर्वात महत्त्वपूर्ण टाक, जसे की कुलदेवता किंवा ग्रामदेवता टाक, मध्यभागी ठेवा.
• इतर टाक त्यांच्या महत्त्वानुसार क्रमवारी लावा.

2. आकारानुसार:

• सर्वात मोठा टाक मध्यभागी ठेवा.
• इतर टाक आकारानुसार लहान ते मोठे क्रमवारी लावा.

3. विषयानुसार:

• देवतांनुसार टाक क्रमवारी लावा.
• उदाहरणार्थ, सर्व शिव टाक एकत्र ठेवा, सर्व विष्णू टाक एकत्र ठेवा, इत्यादी.

4. काळानुसार:

• सर्वात जुना टाक मध्यभागी ठेवा.
• इतर टाक त्यांच्या वयानुसार क्रमवारी लावा.

5. वैयक्तिक पसंतीनुसार:

• तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार टाक क्रमवारी लावू शकता.
• तुम्हाला सर्वात जास्त आवडणारा टाक मध्यभागी ठेवू शकता.

देवघरातील टाकांची काळजी कशी घेता येईल ?

देवघरातील टाक स्वच्छ आणि सुस्थितीत ठेवणे महत्वाचे आहे.

टाक स्वच्छ करण्यासाठी काही टिपा:

• रोज पाण्याने धुवा: दररोज टाक स्वच्छ पाण्याने धुवा आणि स्वच्छ सुती कापडाने कोरडे पुसा.
• कोरडे गंध: गंध अक्षदा वाहताना ते कोरड्या स्वरूपातच वापरा. ओला गंध टाकांवर लावू नये.
• तेलकटपणा दूर करा: दही, दुध किंवा इतर स्निग्ध पदार्थांनी पूजा केल्यास, टाकावर जमा झालेला तेलकटपणा काढण्यासाठी टाक स्वच्छ पाण्याने धुवा आणि मग सुती कापडाने कोरडे पुसा.
• रासायनिक पदार्थांचा वापर टाळा: बाजारात उपलब्ध भांडी घासण्याचे पावडर आणि रसायने टाक स्वच्छ करण्यासाठी वापरू नयेत.
• नैसर्गिक साधने वापरा: सणवार आणि कुलधर्म कुलाचाराच्या वेळी टाक स्वच्छ करण्यासाठी चिंच, लिंबू यांसारख्या नैसर्गिक साधनांचा वापर करा. तुम्ही टूथपेस्ट आणि मऊ टूथब्रश देखील वापरू शकता.
• तेल आणि तूप टाकांपासून दूर ठेवा: देवघरात लावण्यात येणारा तेलाचा किंवा तुपाचा दिवा टाकांपासून दूर ठेवा. त्याचा तेलकटपणा टाकांवर चढू नये याची काळजी घ्या.
• टाक हाताळताना काळजी घ्या: टाक हाताळताना ते खाली पडू नये याची काळजी घ्या. टाक कोपऱ्यावर पडल्यास त्याचे किनारीचे बंधन सैल होऊ शकते.

योग्य काळजी घेतल्यास देवघरातील टाक दीर्घकाळ चांगल्या स्थितीत राहतील.

याव्यतिरिक्त:

• तुम्ही टाक स्वच्छ करण्यासाठी सौम्य साबण आणि पाण्याचा वापर करू शकता.
• टाक थेट सूर्याच्या प्रकाशापासून दूर ठेवा.
• टाकांना धूळ आणि घाणीपासून दूर ठेवा.
• टाक नियमितपणे तपासून घ्या आणि आवश्यकतेनुसार दुरुस्ती करा.

देवघरातील टाकांची योग्य काळजी घेणे हे तुमच्या भक्ती आणि श्रद्धेचे लक्षण आहे.

निष्कर्ष : देवघरातील टाक

देवघरातील टाक हे केवळ धातूचे पातळे तुकडे नाहीत तर ते आपल्या संस्कृती, धर्माचा आणि आध्यात्मिकतेचा अविभाज्य भाग आहेत. टाकांची योग्य देखभाल करून आपण आपल्या पूर्वजांचा आदर करू शकतो आणि आपल्या भावी पिढ्यांसाठी आपले समृद्ध वारसा जपून ठेवू शकतो.

अशाच प्रकारच्या महत्वपूर्ण माहितींसाठी आपण स्वामीआई वेबसाइट वर इतर महत्वाचे लेख सुद्धा वाचू शकता. तुमाला जर दिलेली माहिती महत्वाची आणि योग्य वाटत असेल तर खाली कंमेंट मध्ये ।।श्री स्वामी समर्थ ।। जरूर लिहा .

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न :