दत्त जयंती कशी आणि का साजरी केली जाते ? : दत्त जयंती हा हिंदू धर्मातील अत्यंत महत्त्वाचा आणि भक्तिपूर्ण उत्सव आहे. मार्गशीर्ष महिन्याच्या पौर्णिमेला भगवान दत्तात्रेयांचा जन्म झाला, म्हणून हा दिवस ‘दत्त जयंती’ म्हणून साजरा केला जातो. श्री दत्तात्रेय हे भगवान विष्णू, शिव आणि ब्रह्मा यांचे अवतार मानले जातात.
या दिवशी दत्तगुरूंच्या उपास्य रूपाची पूजा, व्रत आणि साधना केली जाते. दत्त जयंती विशेषत: महाराष्ट्र, कर्नाटका आणि आंध्र प्रदेशात मोठ्या प्रमाणावर साजरी केली जाते.या लेखात आपण दत्त जयंती ची पूजन विधी, फुलांची अर्पण प्रक्रिया, मंत्रांचे वाचन आणि अन्य महत्त्वपूर्ण परंपरांचा समावेश करणार आहोत.
दत्त जयंती का साजरी केली जाते?
दत्त जयंती, भगवान दत्तात्रेयांचा जन्मोत्सव म्हणून साजरी केली जाते. हिंदू धर्मात दत्तात्रेयांना अत्यंत पूजनीय मानले जाते कारण ते ब्रह्मा, विष्णू, आणि महेश या त्रिमूर्तींचे प्रतीक आहेत. त्यांच्या उपासनेतून भक्तांना आध्यात्मिक उन्नती आणि जीवनातील दुःखांपासून मुक्ती मिळण्याची श्रद्धा आहे.
दत्तात्रेयांचा जन्म मृग नक्षत्रावर सायंकाळी झाला, आणि त्यांची जयंती मार्गशीर्ष पौर्णिमेला साजरी केली जाते. या दिवशी दत्तगुरु तत्त्व पृथ्वीवर सक्रिय असते, ज्यामुळे भक्तांना त्यांच्या उपासनेतून विशेष लाभ मिळतो असे मानले जाते.
विविध मंदिरांमध्ये भक्तगण पारायण, अभिषेक, भजन, आणि कीर्तनाद्वारे दत्ताची आराधना करतात. तसेच, या दिवशी औदुंबर वृक्षाच्या पूजनाचेही विशेष महत्त्व आहे, कारण औदुंबराला दत्तगुरुंचे प्रतीक मानले जाते.
दत्तात्रेय हे सर्व संतांचा गुरु मानले जातात, आणि त्यांची उपासना केल्यास सर्व पापे नष्ट होतात अशी श्रद्धा आहे. म्हणूनच, भक्तगण दत्त जयंतीचा दिवस भक्तिभावाने साजरा करतात.
हेही वाचा : संक्षिप्त गुरुचरित्र पारायण कधी आणि कसे करावे?
दत्तात्रेयांचा जन्म कधी आणि कोणत्या दिवशी झाला असे मानले जाते?
दत्तात्रेयांचा जन्म मार्गशीर्ष महिन्याच्या पौर्णिमेला मृग नक्षत्रात झाला असे मानले जाते. मार्गशीर्ष पौर्णिमा हा एक अत्यंत पवित्र दिवस आहे, जो हिंदू पंचांगानुसार नोव्हेंबर-डिसेंबर दरम्यान येतो. या दिवशी भगवान दत्तात्रेयांचा जन्म कर्नाटकमधील गाणगापूर येथे झाला असावा असे शास्त्रात उल्लेख आहे.
दत्तात्रेयांचे जन्मस्थान आणि त्यांचा संबंध तीन प्रमुख देवते—ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश—यांच्या रूपांशी असतो. हे तीन देवता एकत्रितपणे दत्तात्रेयांच्या रूपात आढळतात. त्यांचा जन्माचा दिवस हा दिव्य, तात्त्विक आणि आध्यात्मिक उन्नतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो.
दत्तात्रेयांचा जन्म, त्यांच्या त्रिमुखी स्वरूपाने, योगींचे आदर्श गुरु आणि भक्तांच्या कष्ट आणि दुःखांपासून मुक्ती देणारे रूप असतो. या दिवशी, दत्तात्रेय तत्त्व पृथ्वीवर विशेषपणे सक्रिय असते, ज्यामुळे भक्तांना त्यांची उपासना अधिक फलदायी होते.
यामुळे दत्त जयंती दिवशी, भक्तगण श्रीदत्तात्रेयांची पूजा आणि साधना सादर करून त्या दिव्य शक्तीचा लाभ घेण्यासाठी मंत्रोच्चार, भजन, कीर्तन, आणि अभिषेक करतात.
दत्त जयंतीची पूजा भक्ती आणि श्रद्धेने केली जाते, आणि त्यात औदुंबर वृक्ष, धूप दीप, गंध, फुले, आणि रुद्राक्ष मणी यांचा विशेष वापर केला जातो. हे सर्व प्रतीकात्मकपणे दत्तगुरूंच्या आध्यात्मिक शक्तीचे दर्शन घडवतात.
दत्तगुरुंच्या जन्माच्या आणि त्यांच्या उपासनेच्या महत्त्वपूर्ण दिवशी, मंदिरांमध्ये आणि घराघरात भक्तगण गुरुचरित्र वाचन, तंत्र-मंत्र साधना आणि संतांचे अभंग म्हणत पूजा करतात, आणि या सर्व क्रियांमुळे त्यांचा आशीर्वाद मिळवला जातो.
तुम्ही हा महत्त्वाचा दिवस विशेषपणे उपास्य रूपात साजरा करू इच्छिता, तर दत्त जयंतीच्या दिवशी सर्व शक्तींनी भरलेले असलेल्या गुरुदत्तांच्या तत्त्वाचा अनुभव घेता येतो, जेणेकरून जीवनातील सर्व संकटांवर विजय मिळवता येईल.
दत्त पूजा कशी करावी ?
दत्त जयंतीच्या दिवशी विशेष पूजनविधी अत्यंत महत्त्वाचे मानले जातात. दत्तगुरूंच्या भक्तीसाठी हा दिवस अत्यंत पवित्र आणि फलदायी ठरतो. खालीलप्रमाणे दत्त जयंती पूजन विधी सादर केला जातो:
1. दत्तगुरूंचे आवाहन:
- दत्तगुरूंच्या मूर्ती किंवा प्रतिमेचे पूजन पहिले करावे. मूर्ती किंवा प्रतिमा लाल कपड्यावर ठेवून त्यावर पाणी, गंध, फुले, धूप व दीप अर्पण करावे. ह्याने भक्तांवर दत्तगुरूंचा आशीर्वाद मिळवता येतो.
2. दत्तात्रेय स्तोत्र वाचन:
- पूजनानंतर दत्तात्रेय स्तोत्र, गुरुचरित्र किंवा अन्य दत्त संबंधित शास्त्र वाचन करणे आवश्यक आहे. यामुळे भक्तांना दत्तगुरूंच्या कृपेचा अनुभव मिळतो आणि त्यांचे जीवन पवित्र होते.
3. गंध अर्पण आणि फुलांचे अर्पण:
- दत्तगुरूंच्या मूर्तीवर जाई आणि निशिगंध फुलांची अर्पण करावी. याचे कारण, या फुलांमध्ये दत्तगुरूंच्या उपास्य तत्त्वाचा आणि आशीर्वादाचा प्रतीक असतो.
4. व्रत आणि उपास्य मंत्र:
- दत्त जयंतीला उपास्य मंत्र जसे की “ॐ श्री दत्तात्रेय नमः” उच्चारले जातात. याने भक्तीचा विकास होतो आणि ते पवित्र भावनेने व्रत ठेवून साधना करतात.
5. भजन कीर्तन आणि अभंग:
- दत्तगुरूंच्या गुणगानासाठी भजन, कीर्तन आणि अभंग वाचन केले जाते. यामुळे भक्तांची मानसिक शांती व साधनाची उंची वाढते.
6. प्रसाद अर्पण:
- पूजन पूर्ण केल्यानंतर धूप, दीप व आरती केली जाते. या नंतर भक्तगणांना प्रसाद दिला जातो, ज्यामुळे त्यांना आध्यात्मिक शांती मिळते. काही ठिकाणी अन्नदान देखील केले जाते.
7. गुरुचरित्र पारायण:
- दत्त जयंतीच्या आठवड्यात गुरुचरित्र पारायणाचा महत्त्व आहे. गुरुचरित्र हे दत्तगुरूंच्या कार्यावर आधारित असलेले एक पवित्र ग्रंथ आहे. याचे वाचन करून भक्तांना मार्गदर्शन मिळते आणि जीवनात तात्काळ समाधान प्राप्त होते.
दत्तगुरुंना कोणती फुले आवडतात फुले कशी वहावी ?
- जाई व निशिगंध फुलांचे अर्पण: दत्तगुरूंना जाई व निशिगंध फुले अर्पण करावी. याचे कारण म्हणजे दत्तगुरूंना या फुलांचा विशेष आवड आहे, कारण ते प्राचीन धार्मिक परंपरांमध्ये शुद्धता आणि साधकतेचे प्रतीक मानले जातात.
- सातच्या पटीत फुलांचे अर्पण: फुलांचे अर्पण सात, चौदा, किंवा एकोणविसाच्या पटीत करावे. यामुळे आपला भक्तिमार्ग अधिक शुद्ध आणि सकारात्मक होतो.
गंध आणि चंदन अर्पण: गंध अर्पण करतांना त्याच्या पात्रातून देवाच्या प्रतिमेवर लावावा, आणि चंदन लावणं हा पूजेला एक महत्वाचा भाग आहे.
निष्कर्ष : दत्त जयंती कशी आणि का साजरी केली जाते
दत्त जयंती हा एक अत्यंत पवित्र आणि भक्तिपूर्ण उत्सव आहे, जो भगवान दत्तात्रेयांच्या जन्माच्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी विशेष पूजा विधी, व्रत, आणि साधना केली जातात. भक्तगण गंध, फुले, धूप, आणि दीप अर्पण करतात आणि दत्तगुरूंच्या आशीर्वादाची प्राप्ती करण्यासाठी गुरुचरित्राचे पारायण करतात.
या दिवशी केलेली उपासना भक्तांच्या जीवनात शांती, सुख आणि समृद्धी आणते. दत्त जयंतीची पूजा भक्ती आणि श्रद्धेचा उत्कृष्ट आदर्श आहे, जी लोकांना आध्यात्मिक उन्नती आणि कष्टांपासून मुक्ती प्राप्त करण्यास मदत करते.
