देवाधिदेव महादेव, भगवान शंकर हे आपल्या सर्वांचे आराध्य दैवत आहेत.
त्यांची कृपा आणि आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी अनेक भक्त विविध प्रकारच्या पूजा-अर्चना आणि अभिषेक करतात.
त्यापैकीच एक महत्त्वाचा विधी म्हणजे रुद्राभिषेक. अनेकदा रुद्राभिषेक मंदिरात जाऊन करण्याची प्रथा आहे,पण काही सोप्या पद्धतीने तो आपण आपल्या घरीसुद्धा करू शकतो.
या लेख मध्ये आपण रुद्राभिषेक म्हणजे काय तो कसा केला जातो या बद्दलची सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
रुद्राभिषेक म्हणजे काय ?
रुद्राभिषेक म्हणजे भगवान शिवाला प्रसन्न करण्यासाठी आणि त्यांचे आशीर्वाद प्राप्त करण्यासाठी केला जाणारा एक महत्त्वपूर्ण वैदिक पूजाविधी आहे.
‘रुद्र’ म्हणजे भगवान शिवाचे एक उग्र रूप आणि ‘अभिषेक’ म्हणजे पवित्र जल किंवा इतर पदार्थांनी देवतेला स्नान घालणे.
म्हणून, रुद्राभिषेक म्हणजे भगवान रुद्र (शिव) यांना विविध पवित्र द्रव्यांनी अभिषेक करून त्यांची आराधना करणे. [घरी करा रुद्राभिषेक]
या विधीमध्ये शिवलिंगावर विविध पदार्थांनी अभिषेक केला जातो आणि रुद्रसूक्त किंवा रुद्र मंत्र (श्री रुद्र) यांचे पठण केले जाते. रुद्राभिषेकामध्ये सामान्यतः खालील पदार्थांचा वापर केला जातो:
- पवित्र जल: गंगाजल किंवा इतर शुद्ध पाण्याचा वापर केला जातो.
- दूध: आरोग्यासाठी आणि मनोकामना पूर्तीसाठी दुधाचा अभिषेक करतात.
- दही: शक्ती आणि संपत्तीसाठी दह्याचा अभिषेक केला जातो.
- तूप: तेज आणि उत्तम आरोग्यासाठी तुपाचा अभिषेक महत्त्वाचा आहे.
- मध: वाणी मधुर होण्यासाठी आणि धनप्राप्तीसाठी मध वापरतात.
- साखर: सुख आणि समृद्धीसाठी साखरेचा अभिषेक करतात.
- पंचामृत: दूध, दही, तूप, मध आणि साखर यांचे मिश्रण.
- फळांचे रस: विविध फळांच्या रसांचा वापर केला जातो.
अभिषेक करताना रुद्रसूक्ताचे मंत्र किंवा ‘ॐ नमः शिवाय’ या पंचाक्षरी मंत्राचा जप केला जातो.
रुद्राभिषेक का केला जातो?
भगवान शिव हे संकट, दुःख आणि पापांचे निवारण करणारे देव आहेत. रुद्राभिषेक केल्याने भक्ताला शांतता, समाधान आणि आध्यात्मिक प्रगती मिळते. या व्यतिरिक्त, रुद्राभिषेकाचे अनेक फायदे आहेत:
- नकारात्मक ऊर्जा दूर होते.
- घरात सुख-समृद्धी आणि शांती येते.
- आरोग्य सुधारते आणि दीर्घायुष्य लाभते.
- सर्व प्रकारच्या बाधा आणि अडचणी दूर होतात.
- मनोकामना पूर्ण होतात.
- आर्थिक समस्या दूर होतात.
- मानसिक शांती आणि सकारात्मकता मिळते.
- कुंडलीतील ग्रहदोष शांत होतात.
रुद्राभिषेक हा शिवभक्तांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि पवित्र विधी आहे. तो मनोभावे केल्यास भगवान शंकराची कृपा प्राप्त होते, असे मानले जाते.
रुद्राभिषेकासाठी आवश्यक साहित्य:
घरी रुद्राभिषेक करण्यासाठी तुम्हाला काही गोष्टींची आवश्यकता असेल:
- शिवपिंड: तुमच्या घरात शिवलिंग असणे आवश्यक आहे.
- गळती आणि तांब्या: अभिषेक करण्यासाठी पाणी हळू हळू सोडण्यासाठी गळती आणि पाणी घेण्यासाठी तांब्या आवश्यक आहे. जर गळती नसेल, तर तुम्ही चमच्याचा वापर करू शकता.
- शुद्ध गाईचे तूप: शक्य असल्यास अखंड दिवा लावावा. नसल्यास तेलाचा दिवा लावू शकता.
- स्वच्छ वस्त्र: अभिषेक झाल्यावर शिवलिंग स्वच्छ करण्यासाठी.
- पाट: शिवलिंग स्थापन करण्यासाठी.
- भस्म आणि चंदन: शिवलिंगाला लावण्यासाठी.
- फुले आणि धोत्र्याचे फुल/फळ: शंकराला प्रिय असणारी फुले आणि फळे अर्पण करावी.
- दीप आणि धूप: पूजा विधीमध्ये दीप आणि धूप महत्त्वाचे आहेत.
- बेलपत्र: 108 बेलपत्रे अभिषेक करताना अर्पण करण्यासाठी.
अभिषेक करताना पठण करायचे मंत्र:
रुद्राभिषेक करताना विशिष्ट मंत्रांचे पठण करणे महत्त्वाचे असते. यासाठी तुम्ही नित्यसेवेच्या पुस्तकाची मदत घेऊ शकता किंवा YouTube वर ऐकून पठण करू शकता. खालील मंत्रांचा समावेश असावा:
- श्री स्वामी समर्थ जप: 1 माळ
- शिव महिम्न स्तोत्र: 1 वेळा
- गणपती अथर्वशीर्षम: 1 वेळा
- श्री राम रक्षा स्तोत्र: 1 ते 9 श्लोक – 1 वेळा
- श्री रुद्र अध्याय चमक नमक सहित पूर्ण वाचन: 1 वेळा
- शिव कवच: 1 वेळा
- शिव गायत्री मंत्र: 11 वेळा
- महामृत्युन्जय मंत्र: 11 वेळा
- महामृत्युन्जय मंत्र (पंच प्रणव युक्त): 11 वेळा
- अमृत संजीवनी मंत्र: 11 वेळा
- संजीवनी मंत्र: 11 वेळा
- कळभैरव स्तोत्र: 1 वेळा
- शिव अष्टोत्तर नामावली: 108 वेळा (प्रत्येक नामावली म्हणताना एक बेलपत्र शिवलिंगावर अर्पण करावे).
अभिषेक करण्याची पद्धत:
- पूर्व तयारी आणि साहित्य जुळवणे:
- स्थान निश्चित करणे: घरामध्ये एका शांत आणि स्वच्छ ठिकाणी अभिषेक करण्यासाठी जागा निश्चित करा. शक्य असल्यास पूर्व किंवा उत्तर दिशेला तोंड करून बसावे.
- साहित्य एकत्र करणे: अभिषेकसाठी आवश्यक असलेले सर्व साहित्य (शिवपिंड, गळती, तांब्या, शुद्ध तूप, दिवा, वस्त्र, पाट, भस्म, चंदन, फुले, धोत्र्याचे फुल/फळ, दीप, धूप, नैवेद्य, बेलपत्र, अक्षता, हळद-कुंकू, जानवे, घंटा, शंख इत्यादी) एका ठिकाणी तयार ठेवा.
यामुळे अभिषेक करताना गडबड होणार नाही. - शिवलिंगाची स्थापना: शिवलिंग स्वच्छ पाण्याने धुवून घ्या आणि एका स्वच्छ पाटावर किंवा चौरंगावर स्थापित करा.
पाटावर लाल किंवा पिवळे वस्त्र अंथरल्यास ते अधिक शुभ मानले जाते. [घरी रुद्राभिषेक कसा करावा]
- स्थान निश्चित करणे: घरामध्ये एका शांत आणि स्वच्छ ठिकाणी अभिषेक करण्यासाठी जागा निश्चित करा. शक्य असल्यास पूर्व किंवा उत्तर दिशेला तोंड करून बसावे.
- संकल्प करणे:
- अभिषेक सुरू करण्यापूर्वी आपल्या मनातील इच्छा किंवा उद्देश भगवान शंकरांना सांगा. हा संकल्प असतो.
- हातामध्ये थोडे पाणी, अक्षता आणि फूल घेऊन आपल्या मनोकामना उच्चारून ते शिवलिंगाजवळ सोडा. यामुळे तुमचा अभिषेक कोणत्या कारणासाठी आहे हे देवाला कळते.
- अभिषेक सुरू करण्यापूर्वी आपल्या मनातील इच्छा किंवा उद्देश भगवान शंकरांना सांगा. हा संकल्प असतो.
- अभिषेक सुरू करणे:
- पाण्याचा अभिषेक: तांब्यामध्ये शुद्ध पाणी घ्या आणि गळतीच्या साहाय्याने किंवा हळू हळू चमच्याने ‘ॐ नमः शिवाय’ मंत्राचा जप करत शिवलिंगावर अभिषेक करा.
पाण्याचा प्रवाह खंडित होऊ नये याची काळजी घ्या. - इतर द्रव्यांचा अभिषेक (ऐच्छिक): तुम्ही पाण्यासोबत किंवा क्रमाने इतर पवित्र द्रव्यांचा अभिषेक करू शकता. उदाहरणार्थ:
- दूध: आरोग्य आणि समृद्धीसाठी दुधाचा अभिषेक केला जातो.
- दही: शक्ती आणि संपत्तीसाठी दह्याचा अभिषेक करतात.
- तूप: तेज आणि आरोग्यासाठी तुपाचा अभिषेक महत्त्वाचा आहे.
- मध: वाणी मधुर होण्यासाठी आणि धनप्राप्तीसाठी मध वापरतात.
- साखर: सुख आणि समृद्धीसाठी साखरेचा अभिषेक करतात.
- गंधोदक (सुगंधित पाणी): मनःशांती आणि सकारात्मकतेसाठी याचा वापर केला जातो.
- भस्म: पापांपासून मुक्ती आणि आध्यात्मिक उन्नतीसाठी भस्माचा अभिषेक करतात.
- प्रत्येक द्रव्याचा अभिषेक करताना त्या संबंधित मंत्राचा जप करणे महत्त्वाचे आहे. सामान्यतः ‘ॐ नमः शिवाय’ मंत्राचा जप सर्व प्रकारच्या अभिषेकात केला जातो.
- पाण्याचा अभिषेक: तांब्यामध्ये शुद्ध पाणी घ्या आणि गळतीच्या साहाय्याने किंवा हळू हळू चमच्याने ‘ॐ नमः शिवाय’ मंत्राचा जप करत शिवलिंगावर अभिषेक करा.
- मंत्रजाप आणि स्तोत्र पठण:
- अभिषेक चालू असताना तुम्ही दिलेल्या क्रमाने सर्व मंत्रांचे आणि स्तोत्रांचे पठण करा.
- प्रत्येक मंत्राचे स्पष्ट आणि योग्य उच्चारण करण्याचा प्रयत्न करा.
- जर तुम्हाला मंत्र येत नसतील, तर तुम्ही नित्यसेवेच्या पुस्तकाची मदत घेऊ शकता किंवा YouTube वर ऐकून पठण करू शकता.
- ‘श्री रुद्र अध्याय’ (चमक नमक सहित) वाचताना विशेष लक्ष द्या. हा अभिषेक विधीचा महत्त्वाचा भाग आहे.
- बेलपत्र अर्पण करणे:
- शिव अष्टोत्तर नामावलीचे 108 वेळा पठण करताना प्रत्येक नामावली उच्चारानंतर एक अखंड बेलपत्र शिवलिंगावर अर्पण करा.
- बेलपत्राची तीन पाने आणि देठ शिवलिंगाकडे असावेत.
- अभिषेक समाप्त करणे:
- सर्व मंत्रजाप आणि बेलपत्र अर्पण झाल्यावर अभिषेक पूर्ण होतो.
- शिवलिंग स्वच्छ वस्त्राने हळूवारपणे पुसून घ्या.
- शृंगार आणि पूजा:
- अभिषेक झाल्यावर शिवलिंगाला भस्म आणि चंदनाचा टिळा लावा.
- ताजी फुले आणि धोत्र्याचे फुल/फळ अर्पण करा.
- दीपक प्रज्वलित करून देवाची आरती करा. धूप दाखवा आणि वातावरण सुगंधित करा.
- नैवेद्य अर्पण करणे:
- तयार केलेला नैवेद्य (फळे, मिठाई किंवा कोणताही सात्विक पदार्थ) भगवान शंकराला अर्पण करा.
- तयार केलेला नैवेद्य (फळे, मिठाई किंवा कोणताही सात्विक पदार्थ) भगवान शंकराला अर्पण करा.
- प्रार्थना आणि क्षमायाचना:
- शेवटी, शांत चित्ताने बसा आणि आपल्या मनोकामना पूर्ण करण्याची प्रार्थना करा.
- अभिषेक करताना काही चूक झाली असल्यास किंवा मंत्रोच्चारणात त्रुटी राहिली असल्यास भगवान शंकराची क्षमा मागा.
- विसर्जन (आवश्यक असल्यास):
- जर तुम्ही तात्पुरती मूर्ती किंवा प्रतिमा वापरली असेल, तर तिचे योग्य विसर्जन करा. शिवलिंग असल्यास ते त्याच ठिकाणी राहते.
- अभिषेकासाठी वापरलेले पाणी आणि इतर सामग्री योग्य ठिकाणी विसर्जित करा.
हेही वाचा : संकल्प करणे म्हणजे काय?
या पद्धतीने तुम्ही घरी व्यवस्थित आणि शास्त्रोक्त पद्धतीने रुद्राभिषेक करू शकता. श्रद्धेने आणि भक्तिभावाने केलेली कोणतीही पूजा फलदायी ठरते.
निष्कर्ष: [घरी करा रुद्राभिषेक]
रुद्राभिषेक हा एक अत्यंत प्रभावी आणि कल्याणकारी विधी आहे. व्यस्त जीवनशैलीत मंदिरात जाणे शक्य न झाल्यास, तुम्ही घरीसुद्धा सोप्या पद्धतीने हा अभिषेक करू शकता आणि शिवशंकराचा आशीर्वाद मिळवू शकता.
अशाच प्रकारची इतर महत्वाची धार्मिक माहिती आमच्या स्वामीआई वेबसाईट वर उपलब्ध आहे ती तुम्ही नक्की वाचा आणि अभिप्राय कळवा .
। । श्री स्वामी समर्थ । ।
