श्री गुरुचरित्र पारायण कसे करावे ? पारायणाची पद्धत आणि माहिती

श्री गुरुचरित्र पारायण कसे करावे ? परायणाची पद्धत आणि माहिती : श्री गुरुचरित्राचे पारायण करताना आपल्याला अतिशय काळजीपूर्वक करावे लागते.श्री गुरुचरित्र पारायण हे जागृक आणि त्वरित फळ देणारे आहे.

पण ते कारणात सुद्धा आपल्याला कडक नियम पाळावे लागतात अन्यथा त्याचा मनासारखा परिणाम दिसून येत नाही.

श्री गुरूंची कृपादृष्टी व्हावी यासाठी पारायण आधीच काही गोष्टी ठरवून मगच आपल्याला पारायणाला सुरुवात केली पाहिजे.

कोणत्या गोष्टी पारायण सुरु करण्या पूर्वी ठरवाव्यात जेणे करून आपल्याला संपूर्ण फलप्राप्ती होईल त्याची संपूर्ण माहिती आपण या लेखात पाहूया.

श्री गुरुचरित्र पारायण सुरु करण्याआधी खालील गोष्टी लक्षात घेतल्या पाहिजे :

1. वेळापत्रक:

• दिवस: श्री गुरुचरित्र पारायण 3 दिवस, 7 दिवस किंवा 11 दिवसांत पूर्ण केले जाऊ शकते.
• अध्याय: दररोज वाचायचे अध्याय तुम्ही निवडलेल्या दिवसांवर अवलंबून असतात. 3 दिवसांच्या पारायणात दररोज 18 अध्याय, 7 दिवसांमध्ये दररोज 7.57 अध्याय आणि 11 दिवसांमध्ये दररोज 4.82 अध्याय वाचायचे असतात.
• सुरुवात: पारायणाची सुरुवात कोणत्याही दिवशी करू शकता, पण शनिवार, गुरुवार किंवा पुष्य नक्षत्र असल्यास शुभ मानले जाते.

2. पद्धत:

• बसण्याची जागा: स्वच्छ, शांत आणि पवित्र जागा निवडा. पूर्वेला तोंड करून बसावे.
• पोथीची पूजा: दीप प्रज्वलित करून, गुरुचरित्राची आरती करून, पुष्प अर्पण करून आणि नैवेद्य दाखवून पूजा करावी.
• वाचन: स्पष्ट आणि सुयोग्य उच्चारांनी वाचन करावे. एकाग्रतेने आणि भक्तीभावाने वाचणे महत्त्वाचे आहे.
• मंत्र: वाचनाच्या सुरुवातीला आणि शेवटी “श्री गुरुदेव दत्त” मंत्राचा जप करावा.

3. आचरण आणि नियम:

• पालन: पारायण काळात सत्य, अहिंसा, ब्रह्मचर्य, अपरिग्रह आणि शौच यांचे पालन करावे.
• टाळावे: मांसाहार, मद्यपान, तंबाकू, जुगार, वाईट विचार आणि वाईट वर्तन टाळावे.
• आहार: सात्विक आहार घ्यावा. फळे, भाज्या, दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ यांचा समावेश करा.
• पुरुषांनी टाळावे: पुरुषांनी दाढी, मिशा आणि केस वाढू देऊ नयेत.
• झोप: रात्री पांढऱ्या चादरीवर डाव्या कुशीवर झोपावे.

4. समारोप:

• सातवा दिवस: सातव्या दिवशी सुवासिनी भोजन, गुरुचरित्राची आरती आणि दानधर्म करावा.
• सुवासिनी भोजन: 5, 7, 11 किंवा 21 सुवासिनींना भोजन करवावे.
• नैवेद्य: नैवेद्यात फळे, भाज्या, दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ, मिठाई आणि पान यांचा समावेश करा.
• अतिथी: अतिथींचा आदर आणि सत्कार करावा.
• दानधर्म: गरजूंना दानधर्म करावा.

5. विशेष:

• झोप/जांभया: झोप येत असल्यास थोडा वेळ उभे रहा, पाणी प्या किंवा टाळ्या वाजवा. जांभया येणे टाळण्यासाठी तोंड झाकून ठेवा.
• एकाग्रता: शांत वातावरणात वाचन करा, एकाग्रतेसाठी ध्यानधारणा करा आणि गुरुचरणांचा विचार करा.
• दत्त महाराज: दत्त महाराज पारायण करणाऱ्या घरात सकारात्मक ऊर्जा निर्माण करतात आणि भक्तांचे रक्षण करतात.

पारायणाची सुरुवात कोणत्या दिवशी करावी?

श्री गुरुचरित्र पारायणाची सुरुवात तुम्ही कोणत्याही दिवशी करू शकता. परंतु, खालील दिवस शुभ मानले जातात:

• शनिवार: हा दिवस श्री शनिदेवाचा दिवस आहे आणि श्री गुरुचरित्रात श्री शनिदेवाचे अनेक चमत्कार वर्णन केले आहेत.
• गुरुवार: हा दिवस श्री बृहस्पतीचा दिवस आहे आणि श्री गुरुचरित्र हे गुरु-शिष्य परंपरेचे प्रतीक आहे.
• पुष्य नक्षत्र: हे नक्षत्र शुभ आणि मंगल मानले जाते आणि या नक्षत्रात सुरुवात केल्याने पारायण फलदायी होईल अशी श्रद्धा आहे.

तसेच, तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार आणि इच्छेनुसार इतर दिवसांनाही पारायण सुरु करू शकता.

टीप: पारायण सुरु करण्यापूर्वी तुम्ही स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे आणि गुरुचरणांचे स्मरण करून भक्तीभावाने पारायण सुरु करावे.

इतर शुभ दिवस:

• गुरु पूर्णिमा: हा दिवस श्री गुरु व्यास महाराजांचा जन्मदिवस आहे आणि गुरु-शिष्य परंपरेचा उत्सव म्हणून साजरा केला जातो.
• दत्तात्रेय जयंती: हा दिवस भगवान दत्तात्रेयांचा जन्मदिवस आहे आणि श्री गुरुचरित्रात भगवान दत्तात्रेयांच्या जीवनचरित्राचे वर्णन केले आहे.
• आषाढी वारी: या काळात अनेक भक्त वारीमध्ये सहभागी होतात आणि श्री गुरुचरित्राचे पारायण करतात.
  
  

प्रत्येक दिवशी कोणते अध्याय वाचावे?

श्री गुरुचरित्राचे पारायण तुम्ही किती दिवसात करणार यावर प्रत्येक दिवशी कोणते अध्याय वाचावे हे अवलंबून आहे.

3 दिवसांचे पारायण:

• पहिला दिवस: अध्याय 1 ते 18
• दुसरा दिवस: अध्याय 19 ते 36
• तिसरा दिवस: अध्याय 37 ते 53

7 दिवसांचे पारायण:

• पहिला दिवस: अध्याय 1 ते 9
• दुसरा दिवस: अध्याय 10 ते 21
• तिसरा दिवस: अध्याय 22 ते 29
• चौथा दिवस: अध्याय 30 ते 35
• पाचवा दिवस: अध्याय 36 ते 38
• सहावा दिवस: अध्याय 39 ते 43
• सातवा दिवस: अध्याय 44 ते 53

11 दिवसांचे पारायण:

• पहिला दिवस: अध्याय 1 ते 5
• दुसरा दिवस: अध्याय 6 ते 10
• तिसरा दिवस: अध्याय 11 ते 15
• चौथा दिवस: अध्याय 16 ते 20
• पाचवा दिवस: अध्याय 21 ते 25
• सहावा दिवस: अध्याय 26 ते 30
• सातवा दिवस: अध्याय 31 ते 35
• आठवा दिवस: अध्याय 36 ते 40
• नववा दिवस: अध्याय 41 ते 45
• दहावा दिवस: अध्याय 46 ते 50
• एकादवा दिवस: अध्याय 51 ते 53

तुम्ही तुमच्या सोयीनुसार आणि वेळेनुसार कोणत्याही दिवसापासून पारायण सुरु करू शकता आणि योग्य अध्याय वाचू शकता.

पारायण करताना झोप येणे, जांभया येणे यावर काय उपाय करावे?

श्री गुरुचरित्र पारायण करताना झोप येणे, जांभया येणे यावर उपाय:

नकारात्मकतेचा प्रभाव:

आपण जे काही बोलतो, वागतो आणि करतो त्याचा परिणाम आपल्या मनावर आणि आत्म्यावर होतो. राग, मोह, मत्सर आणि दुःखद आठवणी यांसारख्या नकारात्मक गोष्टी आपल्या मनावर एका थरासारख्या जमा होतात. पूजा, नामस्मरण आणि भक्ती यांमुळे मन आणि आत्मा शुद्ध होतो. ईश्वरी शक्ती या नकारात्मकतेला बाहेर काढून स्वतःची जागा निर्माण करते.

नकारात्मकतेचा विरोध:

नकारात्मकता सहजपणे बाहेर जात नाही. ती विरोध करते, जसे एखादी व्यक्ती खुर्चीवर बसली असेल आणि तिला उठून तुम्हाला बसायचे असेल तर ती सहज उठणार नाही. तीच नकारात्मकता तुम्हाला झोप, जांभया, आळस आणि वाईट विचारांसारख्या गोष्टींद्वारे पूजा आणि भक्तीमध्ये व्यत्यय आणण्याचा प्रयत्न करते.

यावर काय उपाय करावे:

• पूजा आणि भक्ती सुरू ठेवा: नकारात्मकतेचा विरोध असूनही तुम्ही पूजा आणि भक्ती सुरू ठेवा. शांतपणे आणि एकाग्रतेने वाचन करा.
• जागरूकता: तुम्हाला झोप येत असेल किंवा जांभया येत असतील तर थोडा वेळ उभे रहा, पाणी प्या किंवा टाळ्या वाजवा.
• एकाग्रता वाढवा: ध्यानधारणा करा किंवा शांत संगीत ऐका.
• सकारात्मक विचार: सकारात्मक विचारांवर लक्ष केंद्रित करा आणि स्वामींचे स्मरण करा.
• संकल्प: मजबूत संकल्प करा आणि पूजा पूर्ण करण्याचा निश्चय करा.
• गुरुकृपा: गुरुदेवांची कृपा आणि आशीर्वाद मिळवण्यासाठी प्रार्थना करा.

गुरुचरित्र पारायणाची मांडणी कशी करायची ?

गुरुचरित्र पारायण ही एक अत्यंत शुभ आणि फलदायी पूजा आहे जी श्री स्वामी समर्थ महाराज आणि दत्तगुरूंच्या कृपेसाठी केली जाते. या पूजेची मांडणी योग्यरित्या करणे गरजेचे आहे, जेणेकरून आपल्याला पूजेचा पूर्ण लाभ मिळेल.

पूजेची तयारी:

• देवघराची स्वच्छता: सर्वप्रथम आपले देवघर स्वच्छ धुवा आणि पुसून घ्या.
  
• सामग्री गोळा करणे:
  • स्वच्छ कपडे
  • पाठ किंवा चौरंग 
  • स्वामी समर्थ महाराजांचा फोटो
  • गुरुचरित्र ग्रंथ
  • दिवा (शुद्ध तूप)
  • हळद, कुंकू, अक्षता
  • फुले
  • भस्म
  • तांदूळ आणि सुपारी
  • कलश
  • तांबे, शंख आणि घंटा
  • आसन
  • नैवेद्य 
  • आरतीची साहित्य (दीप, अगरबत्ती, आरतीची ओळी)
  • दानधर्म साहित्य (धान्य, वस्त्र, दक्षिणा इ.)

पूजा विधी:

1. आसन ग्रहण करा आणि संकल्प करा :

• स्वच्छ आसनावर बसून श्री स्वामी समर्थ महाराज आणि दत्तगुरूंचे स्मरण करा.
• उजव्या हातात पाणी, हळद, कुंकू, अक्षता आणि फुल घेऊन खालील मंत्र म्हणा:

“श्री गुरुदेव दत्त, मी माझ्या आणि माझ्या कुटुंबाच्या कल्याणासाठी गुरुचरित्र पारायणाची ही सेवा करत आहे. दत्त महाराज मला या पारायणामध्ये यशस्वी करा आणि माझ्या सर्व मनोकामना पूर्ण करा, अशी विनंती करतो.”

2. दीप प्रज्वलित करणे:

• शुद्ध तुपाचा दिवा प्रज्वलित करून त्याची पूजा करा.
• हळद, कुंकू आणि अक्षता वाहून फुले अर्पण करा.

3. भस्म लावणे:

• आपल्या पहिल्या तीन बोटांनी भस्म आपल्या कपाळाला, छातीला आणि दोन्ही भावांना लावा.

4. कलश स्थापना:

• शुद्ध जलाने भरलेला तांबा घ्या. त्यात हळद, कुंकू, अक्षता आणि फुल टाका.
• एक सुपारी टाका आणि त्यावर विड्याची पाच पाने ठेवा.
• गणपती बाप्पांच्या शेजारी चौरंगावर थोडेसे तांदूळ ठेवा आणि त्यावर कलश स्थापित करा.
• कलशावर खालून वर कुंकूने रेषा काढा आणि त्याची पूजा करा.

5. दत्तगुरू पूजन:

• आपल्या देवघरातील दत्तगुरूंची मूर्ती, जर मूर्ती नसेल तर सुपारी ठेवा.
• तांब्यात थोड्याशा अक्षता घेऊन मूर्ती ठेवा.
• दत्तगुरूंना शुद्ध पाणी, पंचामृत आणि पुन्हा शुद्ध पाणी घालून स्नान घाला.
• त्यानंतर पुरुषसूक्ताचा अभिषेक करा.
• अभिषेक झाल्यानंतर मूर्ती स्वच्छ पुसून घ्या आणि त्यांना हळद, कुंकू, अक्षता, फुले आणि भस्म अर्पण करा.

गुरूचरित्र पारायणाची पूजा कशी करायची ?

गुरुचरित्र पूजा मांडणी करताना शांततेने आणि व्यवस्तित लक्ष देऊन करणे गरजेचे आहे कारण पूजा विधी मध्ये काही कमी राहिल्यास पूजा संपन्न होत नाही.

खाली दिल्याप्रमाणे प्रमाणे पूजा करावी :

1. देवघरातील शंख आणि घंटा घ्या. उजव्या हाताला शंखाची आणि डाव्या बाजूला घंटेची स्थापना करा. शंखाला गंध लावा आणि घंटेला गंधाक्षता आणि फुले वाहा.
   
   
2. कलश ज्या ठिकाणी स्थापन केले आहे, त्याच्या समोर जोड पानावर एक सुपारी, हळकुंड आणि एक बदाम ठेवा.
   
   
3. पूजा सुरू असताना मनातल्या मनात गुरु दत्तात्रयांचा मंत्र “ओम राम चिरंजीवी नमः” किंवा “श्री स्वामी समर्थ” मंत्र जपण्यास सुरुवात करा.
   
   
4. स्वामींचा फोटो, नवनाथ महाराजांचा फोटो आणि गुरु दत्तात्रयांचा फोटो यांची पंचोपचार पूजा करा. त्यांना हळद, कुंकू, अक्षता, गंधाक्षता आणि फुले वाहून भस्म आणि फुलांचे हार घाला.
   
   
5. आपल्यासाठी आणि दत्त महाराजांसाठी आसन ठेवा. दत्त महाराज पारायणाच्या वेळी फेरी मारत आपले वाचन श्रवण करतात अशी भावना ठेवा.
   
   
6. चौरंगाच्या पुढे एक पाट किंवा चौरंग ठेवा. गुरुचरित्राच्या पोथीसाठी हे आसन आहे. रोज पोथी वाचन करताना या आसनावरच ठेवून वाचन करा.
   
   
7. पाटावर स्वच्छ वस्त्र ठेवा. त्यावर थोडी अक्षता आणि त्यावर गुरुचरित्राची पोथी ठेवा. पोथीची पंचोपचार पूजा करा – हळद, कुंकू, अक्षता, नंदाक्षता आणि फुले वाहून “सरस्वती नमः” मंत्र जपा. रोज वाचन सुरू करण्यापूर्वी पोथीची पूजा करा आणि मगच वाचन करा.
   
   
8. पोथी उचलून हातात घेऊ नये. आसनावरच ठेवून तिचे वाचन करा. वाचन झाल्यावर पोथी स्वच्छ वस्त्रात झाकून ठेवा.
   
   
9. अखंड दिवा प्रज्वलित करा आणि तो पारायणाच्या काळात विझू देऊ नका. चुकून वाऱ्याने किंवा अनावधानाने दिवा विझला तर, दत्त महाराजांची क्षमा मागून पुन्हा दिवा प्रज्वलित करा.
   
   
10. पोथीचे पूजन आणि दिवा प्रज्वलित केल्यानंतर, श्री स्वामी समर्थ किंवा “ओम रामचंद्र नमः” मंत्राचा एक माळ जपा. गायत्री मंत्र जपून वाचनाला सुरुवात करा.
    
    
11. पहिल्या दिवशी 1 ते 9 अध्याय, दुसऱ्या दिवशी 10 ते 21 अध्याय, तिसऱ्या दिवशी 22 ते 29 अध्याय, चौथ्या दिवशी 30 ते 35 अध्याय, पाचव्या दिवशी 36 ते 38 अध्याय, सहाव्या दिवशी 39 ते 43 अध्याय आणि सातव्या दिवशी (दत्त जयंती) 44 ते 53 अध्याय वाचा.
    

      12.    रोज वाचन झाल्यानंतर सकाळ-संध्याकाळ गुरुचरित्राच्या पोथीला आणि दत्त महाराजांना घरात  बनवलेल्या अन्नाचा नैवेद्य दाखवा.       
                    

      13. सकाळी आणि संध्याकाळी दोन्ही वेळा आरती करा.

गुरुचरित्र पारायणाचे उद्यापन विधी आणि उद्यापनानंतर काय करावे?

गुरुचरित्र परायणाचे उद्यापन करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवा :

दत्त जयंती (सप्ताहाचा शेवटचा दिवस):

• संपूर्ण वाचन पूर्ण करा: 26 डिसेंबर रोजी दत्त जयंतीच्या दिवशी 44 ते 53 अध्याय वाचा.
• उपवास: लक्षात घ्या की हा दिवस उपवासाचा आहे.
• उद्यापन दुसऱ्या दिवशी: उपवासामुळे तुम्ही थकल्यामुळे, उद्यापन दुसऱ्या दिवशी, 27 डिसेंबर रोजी करणे चांगले.

उद्यापनाचा दिवस (27 डिसेंबर):

सकाळी:

• लवकर उठून स्नान करा आणि स्वच्छ कपडे घाला.
• घरात आणि पूजास्थळी सुगंधी धूप लावा आणि फुले वाहा.
• पूजा साहित्याची पूजा करा.
• पुरणाचा नैवेद्य तयार करा आणि दत्त महाराजांना आवडणाऱ्या घेवड्याच्या शेंगांची भाजी नैवेद्यामध्ये समाविष्ट करा.
• एकूण पाच नैवेद्य तयार करा:
  1. दत्त महाराजांसाठी
  2. स्वामी समर्थ महाराजांसाठी
  3. आपल्या कुलदेवतेसाठी
  4. गुरुचरित्राच्या पोथीसाठी
  5. गाईसाठी
• पूजा पूर्ण झाल्यावर गाईचा नैवेद्य गाईला द्या.
• उरलेला नैवेद्य घरातील सदस्यांमध्ये वाटून द्या.
• आरती करा.
• शक्य असल्यास, एका मेहुण-जोडप्याला किंवा किमान एका सव्वाशेर पिठाची भाकरी दान करा.
• दारावर आलेल्या भिक्षुकांना रिकामा हात पाठवू नका.

उद्यापनानंतर:

• पूजा साहित्य जसे आहे तसे ठेवा.
• दुसऱ्या दिवशी सकाळी, संपूर्ण पूजेवर पुन्हा गंधाक्षता आणि फुले वाहा आणि पूजा हलवा.

पूजा साहित्याचे विसर्जन:

• कलशातून तांब्यात घेतलेले पाणी घराच्या आजूबाजूला शिंपडा.
• नारळ फोडून प्रसाद बनवा.
• सुपारी, हळकुंड, बदाम आणि विड्याची पाने पाण्यात विसर्जित करा.
• “श्री स्वामी समर्थ”, “ओम राम चिरंजीवी नमः”, दत्त महाराजांचा मंत्र किंवा विष्णुसहस्रनाम मंत्र जपा.

भक्तांचे प्रश्न : [श्री गुरुचरित्र पारायण कसे करावे ? परायणाची पद्धत आणि माहिती]

निष्कर्ष :[श्री गुरुचरित्र पारायण कसे करावे ? परायणाची पद्धत आणि माहिती]

आपण वरील लेख मध्ये अतिशय मह्व्ताची गुरुचरित्र परायणाबद्दल माहिती बघितली आहे. आमच्या website वर अशाच प्रकारची स्वामी समर्थान बद्दल विविध प्रकारचे ग्रंथ गोष्टी आणि आरती आहेत त्यांना तुम्ही नक्कीच बघू शकता.

जर तुम्हाला श्री गुरुचरित्र परायणाबद्दल दिलेली माहिती योग्य आणि ज्ञानवर्धक वाटली असेल तर नक्कीच आम्हला कंमेंट बॉक्स मध्ये लिहून प्रोसाहन द्या.