हनुमान जयंती 2025 : घरच्या घरी पूजा कशी करावी? नैवेद्य, सेवा व महत्त्वपूर्ण माहिती

हनुमान जयंती 2025 : चैत्र पौर्णिमेला साजरी केली जाणारी हनुमान जयंती ही पवनपुत्र हनुमानजींच्या जन्मदिनाच्या निमित्ताने मोठ्या भक्तिभावाने साजरी केली जाते. २०२५ मध्ये ही जयंती १२ एप्रिल रोजी, शनिवारी आली असून त्यामुळे तिचे खास महत्त्व आहे. 

या लेखात आपण हनुमानजींची पूजा कशी करावी, कोणता नैवेद्य अर्पण करावा, स्त्रिया पूजेत सहभागी होऊ शकतात का, घरात फोटो वा मूर्ती कशी ठेवावी यासारख्या महत्त्वाच्या गोष्टी जाणून घेणार आहोत.

हनुमान जयंती कधी आणि का साजरी केली जाते?

चैत्र महिन्याच्या पौर्णिमेला हनुमानजींचा जन्म अंजनी माता आणि केसरी राजाच्या पोटी झाला होता. त्यामुळे चैत्र पौर्णिमा ही हनुमानजयंती म्हणून साजरी केली जाते.

२०२५ मध्ये हनुमानजयंती १२ एप्रिल रोजी, शनिवार या दिवशी आहे. शनिवारी हनुमानजयंती येणे हे विशेष शुभ मानले जाते कारण शनिवार आणि मंगळवार हे दोन्ही दिवस हनुमानजींना समर्पित आहेत. 

या दिवशी हनुमानजींची पूजा केल्याने भक्तांना त्यांचा विशेष आशीर्वाद लाभतो, संकटांपासून मुक्ती मिळते आणि मनोबल व आत्मबल वाढतं.

पौराणिक श्रद्धेनुसार, हनुमानजी अजूनही पृथ्वीवर आहेत आणि संकटमोचक म्हणून भक्तांच्या रक्षणासाठी तत्पर असतात. 

म्हणून, भक्तिभावाने, योग्य विधीने आणि श्रद्धेने हनुमानजयंती साजरी केल्यास आयुष्यातील अडचणी दूर होतात व मन:शांती मिळते.

हनुमान जयंतीच्या दिवशी घरच्या घरी पूजा कशी करावी?

हनुमान जयंती हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वपूर्ण सण आहे. चैत्र पौर्णिमेला, म्हणजेच 12 एप्रिल 2025 रोजी, शनिवारी हनुमानजींचा जन्मोत्सव साजरा केला जात आहे. यंदा हा दिवस शनिवार असल्याने त्याचे महत्त्व अधिक आहे, कारण शनिवार व मंगळवार हे दोन्ही दिवस हनुमानजींना समर्पित मानले जातात.

पूजेची तयारी:

हनुमान जयंतीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करून सूर्याला अर्घ्य द्या. ब्रह्म मुहूर्तात देवपूजा करणे शुभ मानले जाते. पूजेच्या जागेची स्वच्छता करून, जमिनीवर स्वस्तिक काढा.

 हळद-कुंकू अर्पण करून चौरंग मांडावा. त्यावर स्वच्छ वस्त्र अंथरून त्यावर हनुमानजींचा फोटो किंवा मूर्ती ठेवावी.

पूजेचे साहित्य:

• तेलाचा दिवा
  
• तुपाचा दिवा
  
• फुले, हार
  
• गंध, कुंकू
  
• धूप, दीप, नैवेद्य
  

हनुमान जयंतीच्या दिवशी म्हणावयाची स्तोत्रे, मंत्र आणि पाठ 

1. श्री राम मंत्र (शुभारंभासाठी):

“श्रीराम जय राम जय जय राम”

• या मंत्राचा एक माळ जप (108 वेळा) करावा.
  

2. हनुमान चालीसा:

• हनुमान चालीसा 11 वेळा म्हणावी.
  
• जमल्यास घरातील सर्वांनी एकत्र म्हणावी किंवा मोबाईलवर ऐकावी.
  

3. मारुती स्तोत्र (हनुमान स्तोत्र):

• हनुमान चालीसा व्यतिरिक्त मारुती स्तोत्र देखील 11 वेळा म्हणावे.
  
• हे स्तोत्र संकटनिवारणासाठी अतिशय प्रभावी मानले जाते.
  

4. सुंदरकांड:

• सुंदरकांडचा पाठ शक्यतो संपूर्ण करा.
  
• जमले नाही तर मोबाईलवर ऐकणेही चालते.
  

5. रामरक्षा स्तोत्र:

• हनुमानजींना श्रीराम प्रिय आहेत, त्यामुळे रामरक्षा स्तोत्र नक्की म्हणा.
  

6. श्रीराम नामाचा जप:

• हनुमानजींची पूजा झाल्यावर परत एकदा रामनामाचा जप करा.

हनुमानजयंतीच्या दिवशी हनुमानजींना कोणते नैवेद्य अर्पण करावेत?

घरच्या घरी साध्या पद्धतीने हनुमानजींची पूजा करून त्यांना मनापासून नैवेद्य अर्पण केल्यास, भक्ताच्या जीवनातील दुःख, संकटे, भय आणि अडथळे दूर होतात, असा विश्वास आहे.

 हनुमानजींना प्रिय नैवेद्य कोणते?

हनुमानजींची पूजा करताना त्यांना अर्पण करण्यासाठी खालील नैवेद्य प्रामुख्याने मानले जातात:

1. गूळ आणि फुटाणे
   
   • हा नैवेद्य सर्वात प्रिय मानला जातो. गूळ आणि भाजलेले हरभऱ्याचे फुटाणे एकत्र करून अर्पण केल्यास विशेष फल मिळते.
     
   • या नैवेद्याला ‘प्रसन्नतेचा नैवेद्य’ असं देखील म्हणतात.
     
2. बुंदीचे लाडू
   
   • बुंदीचे लाडू हे हनुमानजींचे अत्यंत आवडते नैवेद्य आहे. मंदिरांमध्येही सर्वसाधारणपणे हेच अर्पण केले जाते.
     
3. चूरमाचे लाडू
   
   • चुरमा म्हणजे तूप, गूळ/साखर, गहू किंवा बेसन यांचं मिश्रण. चविष्ट आणि सात्विक असा हा नैवेद्य हनुमानजींना अर्पण केला जातो.
     
4. गोड पानाचा विडा
   
   • पानात सुगंधी गोड मसाला, सुपारी, साखर घालून बनवलेला गोड विडा हनुमानजींना प्रिय आहे. हा विडा स्वतः तयार करून अर्पण करावा.
     
5. फळं
   
   • केळी, सफरचंद, संत्री, द्राक्षं, पेरू यांसारखी ताजी फळं नैवेद्यासाठी वापरू शकता.
     
6. ड्रायफ्रूट्स
   
   • काजू, बदाम, मनुका, अंजीर हे शुद्ध व सात्विक पदार्थ नैवेद्यासाठी योग्य आहेत.
     
7. गोड पदार्थ
   
   • घरी बनवलेले गोड पदार्थ जसे की पुरणपोळी, शिरा, मोदक, लाडू हे देखील अर्पण करता येतात.

महिलांनी हनुमानजींची पूजा करू शकतात का?

परंपरेनुसार मर्यादा:
महाराष्ट्रात असा विश्वास आहे की हनुमानजी ब्रह्मचारी असल्यामुळे स्त्रियांनी त्यांच्या मूर्तीला थेट स्पर्श करू नये.

भावनेला महत्त्व:
भक्ती ही भावनेवर आधारित असते. जर श्रद्धा आणि भक्ती मनापासून असेल, तर स्त्रियांनी हनुमानजींची पूजा करणे योग्यच आहे.

बंधू स्वरूप सेवा:
अनेक महिला हनुमानजींना आपला मोठा भाऊ मानून सेवा करतात – हार अर्पण करतात, फुलं वाहतात, हनुमान चालीसा म्हणतात आणि नैवेद्य दाखवतात.

फोटोपूजा योग्य पर्याय:
जर मूर्तीला स्पर्श करणं टाळायचं असेल, तर त्याऐवजी हनुमानजींच्या फोटोला फुलं अर्पण करणे, साफ करणे, हार घालणे या गोष्टी स्त्रियांनी नक्कीच करू शकतात.

लिंगभेद नाही:
देवपूजेमध्ये लिंगभेद मानला जात नाही. भक्तीमध्ये पुरुष किंवा महिला असा फरक देव करत नाहीत – भाव महत्त्वाचा असतो.

परंपरा व वेळेनुसार बदल:
मूर्ती पूजा, स्पर्श यासंबंधीचे नियम प्रांत, काळ आणि घराघरातील परंपरेनुसार वेगवेगळे असतात.

मुख्य गोष्ट – शुद्ध मन:
शुद्ध मन आणि श्रद्धेने केलेली पूजा हीच खरी सेवा असते. त्यामुळे कोण काय म्हणतं यापेक्षा आपण कोणत्या भावनेने सेवा करतो हे महत्त्वाचं.

स्त्रियांसाठी योग्य पूजा प्रकार:

• हनुमान चालीसा, सुंदरकांड, रामरक्षा म्हणणे
  
• नैवेद्य अर्पण करणे
  
• मंदिरात जाऊन दर्शन घेणे
  
• फोटोला फुलं वाहणे, दिवा लावणे
  

हनुमानजींना भावना समजतात:

हनुमानजींना आपल्या भक्तीतील प्रेम, श्रद्धा आणि निष्ठा हाच खरा नैवेद्य वाटतो.

नियमांपेक्षा भक्ती श्रेष्ठ:

नियम व परंपरा महत्त्वाच्या असल्या तरी भक्ती आणि श्रद्धा या त्याहूनही श्रेष्ठ आहेत.

देवघरात हनुमानजींची मूर्ती ठेवावी का?

आपल्या घरात देवघर असणं ही श्रद्धेची आणि भक्तीची खूण असते. देवघरामध्ये आपण अनेक देव-देवतांच्या मूर्ती, फोटो ठेवतो आणि त्यांची पूजा अर्चा करतो. परंतु एक प्रश्न अनेकांच्या मनात येतो – देवघरात हनुमानजींची मूर्ती ठेवावी का?

हनुमानजी हे अत्यंत शक्तिशाली, तेजस्वी आणि आजही पृथ्वीवर असलेले चिरंजीव देव मानले जातात. ते श्रीरामाचे परम भक्त असून ब्रह्मचारी आहेत. त्यांच्या पूजेमध्ये काही विशेष नियम, शिस्त आणि शुद्धतेचा आग्रह असतो.

मूर्ती ठेवण्याचे नियम आणि श्रद्धा

महाराष्ट्रात प्रामुख्याने असं मानलं जातं की हनुमानजींची मूर्ती घरात ठेवू नये. यामागे काही धार्मिक कारणं आहेत:

• हनुमानजी ब्रह्मचारी आहेत, त्यामुळे त्यांच्या मूर्तीची पूजा अतिशय शुद्धता आणि नियम पाळूनच केली पाहिजे.
  
• घरामध्ये मासिक पाळी, सुतक, इतर कौटुंबिक कारणांमुळे शुद्धतेच्या अडचणी येऊ शकतात.
  
• गृहस्थाश्रमी जीवनात इतकी कठोर शिस्त पाळणं नेहमी शक्य होतं असं नाही.
  

म्हणून अनेक ज्योतिर्विद आणि धर्माचार्य असं सुचवतात की हनुमानजींची मूर्ती मंदिरात किंवा सार्वजनिक स्थळी असावी. घरामध्ये त्यांचा फोटो ठेवणं जास्त योग्य मानलं जातं.

हनुमानजींचा फोटो घरात कुठे ठेवावा?

अनेक भक्त आपल्या घरात हनुमानजींचा फोटो किंवा मूर्ती ठेवण्याची इच्छा बाळगतात. मात्र, हा फोटो नेमका कुठे ठेवावा, याबाबत काही नियम आणि श्रद्धेनुसार मार्गदर्शन दिले जाते.

१. मूर्तीपेक्षा फोटो ठेवा

घरात हनुमानजींची मूर्ती ठेवण्याबाबत थोडीशी काळजी घेणं आवश्यक असतं. कारण ते ब्रह्मचारी असून त्यांची सेवा नियमित आणि शुद्धतेने करावी लागते. घरातील दिनचर्या, सुतक, पाळी, नॉनव्हेज वगैरे गोष्टींचा विचार करता, मूर्तीऐवजी फोटो ठेवणं अधिक योग्य मानलं जातं.

२. फोटो कुठल्या दिशेला ठेवावा?

• दक्षिणमुखी हनुमानजींचा फोटो घरात ठेवल्यास शुभ मानलं जातं.
  
• त्यासाठी तुम्ही फोटो उत्तर दिशेला लावू शकता, म्हणजे हनुमानजींचं मुख दक्षिणेकडे राहील.
  
• तसेच, तुम्ही फोटो दक्षिण दिशेला लावू शकता, ज्यामुळे त्यांचं मुख उत्तर दिशेला येईल.
  
• हनुमानजींचा फोटो नैऋत्य दिशेला (दक्षिण-पश्चिम) लावण्यासही काही लोक प्राधान्य देतात.
  

3. फोटो स्वच्छ ठेवा

हनुमानजींचा फोटो घरात ठेवताना त्याला नियमित स्वच्छ करणे गरजेचं आहे. महिलांनीसुद्धा फोटो स्वच्छ पुसू शकतात, हार घालू शकतात, पण मूर्तीला स्पर्श करण्याबाबत पारंपरिक मतभेद असल्यामुळे सावध राहणं योग्य.

हनुमान मंदिरात कोणत्या प्रकारची सेवा करावी?

१. दीपदान सेवा (प्रकाशाची सेवा)

हनुमान मंदिरात गेल्यावर सर्वप्रथम एक मातीचा दिवा (पणती) घेऊन त्यामध्ये तीळाचे किंवा तूपाचे तेल भरून दिवा प्रज्वलित करा. दिवा लावताना ‘श्रीराम जय राम जय जय राम’ हा जप मनात करा. शक्य असेल तर ११, २१, ५१ किंवा १०८ दिवे लावण्याची सेवा करावी.

२. चोला सेवा (शेंदूर व चमेलीचे तेल अर्पण)

शनिवार किंवा मंगळवार या दिवशी हनुमानजींना शेंदूर आणि चमेलीचे तेल अर्पण करणे हे अत्यंत शुभ मानले जाते. मंदिरात शेंदूर आणि चमेलीचे तेल घेऊन जावे आणि मंदिरातील पुजाऱ्यांना सांगावे की “ही सेवा आमच्या वतीने आहे”. याला “चोला अर्पण” असे म्हणतात. हनुमानजींना चोला लावल्याने बाधा, संकटे दूर होतात असे मानले जाते.

निष्कर्ष: हनुमान जयंती 2025

या लेखामध्ये आपण हनुमान जयंतीचे महत्त्व, पूजेची योग्य पद्धत, महिलांची सहभागिता, नैवेद्य अर्पण, मूर्ती किंवा फोटो कसा ठेवावा यासारख्या अनेक उपयुक्त बाबी पाहिल्या.

 श्रद्धा आणि भक्तीने केलेली पूजा हनुमानजींचा कृपाशीर्वाद मिळवून देते आणि जीवनातील अडथळे दूर करते. हनुमानजींच्या आराधनेत रामनामाचे विशेष स्थान आहे, हेही आपण समजून घेतले.

अशाच प्रकारचे अधिक धार्मिक लेख आणि मार्गदर्शन वाचण्यासाठी आमच्या वेबसाइटवर नक्की भेट द्या. तुमच्या श्रद्धेला ज्ञानाची जोड मिळावी, हीच आमची इच्छा.