श्रीयंत्र म्हणजे काय ? त्याची पूजा कशी करावी ?

श्रीयंत्र म्हणजे काय : भारताच्या समृद्ध आध्यात्मिक परंपरेत अनेक प्रतीके आणि चिन्हे महत्त्वपूर्ण मानली जातात, आणि त्यापैकीच एक अत्यंत प्रभावी आणि पूजनीय प्रतीक म्हणजे श्रीयंत्र.

देवी लक्ष्मी आणि आध्यात्मिक ऊर्जेचे प्रतिनिधित्व करणारे हे शक्तिशाली भूमितीय आकृती केवळ एक चित्र नसून, ते सकारात्मकता, धन आणि समृद्धी आकर्षित करण्याचे सामर्थ्य ठेवते. 

या लेखात आपण श्रीयंत्र म्हणजे काय, त्याची रचना, प्रतिष्ठापना आणि पूजा करण्याची योग्य पद्धत याबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत, जेणेकरून तुम्हाला या पवित्र प्रतीकाचे महत्त्व आणि लाभ समजू शकतील.

श्रीयंत्र म्हणजे काय आणि त्याचे विशेष महत्त्व काय आहे?

श्रीयंत्र, ज्याला श्रीचक्र असेही म्हणतात, हे हिंदू धर्मातील एक शक्तिशाली आणि पवित्र भूगोलिक यंत्र आहे. हे दिव्य ऊर्जा दर्शवते आणि समृद्धी, ऐश्वर्य आणि आध्यात्मिक प्रगतीसाठी महत्त्वाचे मानले जाते.

श्रीयंत्र नऊ त्रिकोणांनी बनलेले असते, जे एका मध्यवर्ती बिंदूपासून बाहेरच्या दिशेने विस्तारलेले असतात. हे त्रिकोण ब्रह्मांड, सृष्टी आणि पुरुष व स्त्री शक्तींच्या संयोगाचे प्रतीक आहेत. मध्यवर्ती बिंदू, ज्याला बिंदु म्हणतात, तो सर्वोच्च चेतनेचे प्रतिनिधित्व करतो आणि संपूर्ण सृष्टीचा मूलस्रोत मानला जातो.

श्रीयंत्राचे विशेष महत्त्व:

1. समृद्धी आणि धनलाभासाठी फायदेशीर – श्रीयंत्राची उपासना आर्थिक प्रगतीस मदत करते आणि धनसंपत्ती आकर्षित करते. व्यावसायिक आणि करिअरमध्ये यश मिळवण्यासाठी हे विशेष प्रभावी मानले जाते.
   
2. सकारात्मक ऊर्जा वाढवते – श्रीयंत्राच्या पवित्र रचनेमुळे प्रचंड ऊर्जा निर्माण होते, जी नकारात्मक शक्तींना दूर करते आणि परिसरात सकारात्मकता निर्माण करते.
   
3. आध्यात्मिक प्रगतीमध्ये मदत करते – श्रीयंत्रावर ध्यान केल्याने मनःशांती, स्पष्ट विचार आणि आत्मजागृती मिळते. यामुळे उपासकाला उच्च आध्यात्मिक ऊर्जा प्राप्त होते.
   
4. ऊर्जेचा समतोल साधते – यंत्रातील त्रिकोणांची रचना वैयक्तिक आणि वैश्विक ऊर्जांचा संतुलन राखते, ज्यामुळे मनःशांती आणि स्थिरता मिळते.
   
5. जीवनात सौहार्द निर्माण करते – श्रीयंत्राच्या उपासनेने संबंध सुधारण्यास मदत होते, आरोग्य उत्तम राहते आणि एकूणच जीवन समृद्ध आणि आनंददायी होते.
   

श्रीयंत्राचे प्रभावशाली फायदे मिळवण्यासाठी ते घर, मंदिर किंवा कार्यस्थळी योग्य पद्धतीने प्रतिष्ठापित करून नियमित पूजन करणे आवश्यक आहे.

श्रीयंत्र कसे असावे आणि त्याच्या शुद्धतेची पडताळणी कशी करावी?

श्रीयंत्र हे एक शक्तिशाली आणि गुंतागुंतीचे भूमितीय आकृती आहे, जे देवी लक्ष्मी आणि आध्यात्मिक उन्नतीचे प्रतीक मानले जाते. ते योग्य आणि शुद्ध असावे यासाठी काही गोष्टी लक्षात घेणे आवश्यक आहे.

श्रीयंत्र कसे असावे:

• मध्यवर्ती बिंदू (बिंदू): श्रीयंत्राच्या मध्यभागी एक छोटा बिंदू असतो, जो आदिशक्तीचे प्रतिनिधित्व करतो. हा बिंदू स्पष्ट आणि केंद्रित असावा.
  
  
• त्रिकोण: बिंदूभोवती नऊ त्रिकोण एकमेकांत गुंतलेले असतात. यापैकी पाच त्रिकोण वरच्या दिशेला (पुरुष ऊर्जा) आणि चार त्रिकोण खालच्या दिशेला (स्त्री ऊर्जा) तोंड करून असतात. हे त्रिकोण अचूकपणे काढलेले आणि समान प्रमाणात विभागलेले असावेत. त्यांची संख्या आणि दिशा योग्य असणे महत्त्वाचे आहे.
  
  
• कमळाच्या पाकळ्या: त्रिकोणांच्या बाहेर दोन वर्तुळे असतात, ज्यांमध्ये कमळाच्या पाकळ्या काढलेल्या असतात. आतील वर्तुळात आठ आणि बाहेरील वर्तुळात सोळा पाकळ्या असाव्यात. या पाकळ्या स्पष्ट आणि सममितीय असाव्यात.
  
  
• बाह्य चौरस (भूपूर): सर्वात बाहेर एक चौरस असतो, ज्याला भूपूर म्हणतात. याला चार दिशांना समान आकाराचे आणि बाहेरच्या बाजूला तोंड केलेले दरवाजे असतात. हे दरवाजे स्पष्ट आणि व्यवस्थित असावेत.
  
  
• सामग्री: श्रीयंत्र सहसा तांबे, चांदी किंवा सोने या धातूंमध्ये बनवलेले असते. तांब्याचे श्रीयंत्र अधिक प्रचलित आहे. धातू शुद्ध आणि उच्च प्रतीचा असावा.
  
  
• उत्कीर्णन: श्रीयंत्रावरील रेषा आणि आकार स्पष्ट, तीक्ष्ण आणि अचूक असावेत. ते अस्पष्ट किंवा एकमेकांत मिसळलेले नसावेत.
  
  
• आकारमान: श्रीयंत्राचा आकार तुमच्या गरजेनुसार आणि स्थापनेनुसार बदलू शकतो. महत्त्वाचे म्हणजे त्याची भूमिती योग्य असावी.[श्रीयंत्र कसे निवडावे]

हेही वाचा : अनाथ आश्रम मधील मुलीशी लग्न करण्यासाठीची प्रक्रिया कशी आहे?

श्रीयंत्राच्या शुद्धतेची पडताळणी कशी करावी:

श्रीयंत्राची शुद्धता पडताळण्यासाठी काही गोष्टींचे निरीक्षण करता येते:

1. दृश्य तपासणी:
   
   • श्रीयंत्राची भूमिती काळजीपूर्वक तपासा. मध्यवर्ती बिंदू, त्रिकोण, कमळाच्या पाकळ्या आणि भूपूर हे सर्व घटक योग्य प्रमाणात आणि आकारात आहेत का ते पहा.
   • त्रिकोणांची संख्या (नऊ), त्यांची दिशा आणि एकमेकांमध्ये असलेले संयोजन तपासा.
   • कमळाच्या पाकळ्यांची संख्या (आठ आणि सोळा) आणि त्यांची रचना तपासा.
   • बाह्य चौरसाचे दरवाजे समान आकाराचे आणि योग्य दिशेला आहेत का ते पहा.
   • उत्कीर्णन स्पष्ट आणि अचूक आहे का ते तपासा. रेषांमध्ये कोणताही गोंधळ नसावा.
     
     
2. समानता आणि समरूपता:
   
   • श्रीयंत्र सर्व बाजूंनी समतोल आणि समरूप दिसत आहे का ते पहा. कोणतेही घटक असमान किंवा विसंगत नसावेत.
     
     
3. सामग्रीची गुणवत्ता:
   
   • शक्य असल्यास, श्रीयंत्र बनवण्यासाठी वापरलेल्या धातूची गुणवत्ता तपासा. तांबे असल्यास ते शुद्ध आणि चांगल्या प्रतीचे असावे.
     
     
4. स्रोत:
   
   • शक्य असल्यास, श्रीयंत्र कोणाकडून घेतले आहे याची माहिती घ्या. प्रतिष्ठित आणि जाणकार व्यक्ती किंवा संस्थेकडून घेतलेले श्रीयंत्र अधिक शुद्ध असण्याची शक्यता असते.
     
     
5. ऊर्जा आणि भावना:
   
   • काही लोकांचा असा विश्वास आहे की शुद्ध श्रीयंत्राकडे पाहिल्यावर किंवा ते धारण केल्यावर सकारात्मक ऊर्जा आणि शांतता जाणवते. ही एक व्यक्तिनिष्ठ बाब आहे आणि यावर पूर्णपणे अवलंबून राहणे योग्य नाही. [श्रीयंत्र कसे निवडावे]
     
     

हेही वाचा : पितृदोष निवारण कसे करावे ? पितरांच्या पूजेसाठी पाच पिढ्यांचे कसे विभाजन करावे ?

श्रीयंत्राची प्रतिष्ठापना कधी व कशी करावी?

श्रीयंत्र हे अत्यंत पवित्र आणि शक्तिशाली यंत्र मानले जाते. त्याची योग्य प्रतिष्ठापना केल्यास आर्थिक समृद्धी, सुख-शांती आणि आध्यात्मिक उन्नती मिळते. प्रतिष्ठापना करताना शुभ मुहूर्त, शुद्धता आणि विधी यांचा योग्य प्रकारे विचार करावा.[श्रीयंत्र कसे निवडावे]

श्रीयंत्र प्रतिष्ठापनेसाठी योग्य वेळ (मुहूर्त)

1. शुक्रवारी – लक्ष्मी मातेचा विशेष दिवस असल्यामुळे शुक्रवारी श्रीयंत्र स्थापित करणे शुभ मानले जाते.
   
2. अक्षय तृतीया, दिवाळी, धनत्रयोदशी किंवा नवरात्र – या शुभ काळात प्रतिष्ठापना केल्यास अधिक फलप्राप्ती होते.
   
3. अमावस्या किंवा पौर्णिमा – या दिवशी श्रीयंत्र स्थापन करणे लाभदायक असते.
   
4. व्यक्तिगत कुंडलीनुसार शुभ तिथी – तज्ञ ज्योतिषी किंवा ब्राह्मणाच्या सल्ल्यानुसार तुमच्या कुंडलीला अनुकूल तिथी निवडावी.
   

श्रीयंत्राची प्रतिष्ठापना कशी करावी?

1. स्थळ निवड – श्रीयंत्र घरातील पूजास्थान, तिजोरी, व्यापारस्थळ किंवा कार्यालयात ठेवता येते. ते स्वच्छ आणि शांत ठिकाणी असावे.
   
2. शुद्धीकरण प्रक्रिया –
   
   • प्रतिष्ठापनेपूर्वी स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे.
     
   • श्रीयंत्र गंगाजल, पंचामृत (दूध, तूप, मध, दही, साखर) यांनी शुद्ध करावे.
     
   • लाल कापडावर श्रीयंत्र स्थापित करावे.
     
3. पूजा विधी –
   
   • दिवा प्रज्वलित करून श्रीयंत्रासमोर मंत्रजप करावा.
     
   • लाल चंदन, कुंकू, अक्षता आणि लाल फुले अर्पण करावीत.
     
   • दुर्गा सप्तशती, श्रीसूक्त, लक्ष्मी स्तोत्र किंवा लक्ष्मी बीज मंत्राचा जप करावा.
     
4. नैवेद्य आणि आरती – श्रीयंत्रास दूध-खीर किंवा गोड पदार्थ अर्पण करून कापूर-दीपाने आरती करावी.
   
5. नित्य पूजन – रोज धूप-दीप दाखवून श्रीयंत्राची पूजा करावी आणि दर शुक्रवारी विशेष पूजा करावी.
   

श्रीयंत्राची प्रतिष्ठापना योग्य पद्धतीने केल्यास ते घरात आणि जीवनात सौख्य, समृद्धी आणि सकारात्मक ऊर्जा निर्माण करते. [श्रीयंत्र कसे निवडावे]

श्रीयंत्राची पूजा कोणत्या प्रकारे करावी आणि कोणत्या नियमांचे पालन करावे?

श्रीयंत्राची पूजा नियमितपणे आणि श्रद्धेने करणे महत्त्वाचे आहे. खाली श्रीयंत्राची पूजा करण्याची पद्धत आणि काही आवश्यक नियम दिले आहेत:

श्रीयंत्राच्या पूजेची पद्धत:

1. दैनिक पूजा:
   
   • वेळ: शक्य असल्यास रोज सकाळी स्नान करून आणि संध्याकाळी दिवे लावण्यापूर्वी पूजा करावी.
   • स्वच्छता: पूजेच्या आधी आपले शरीर आणि पूजास्थान स्वच्छ ठेवा.
   • श्रीयंत्राची स्वच्छता: श्रीयंत्राला हळूवारपणे स्वच्छ कापडाने पुसा. आवश्यकता वाटल्यास गंगाजल शिंपडा.
   • अभिषेक (ऐच्छिक): कधीतरी (उदा. शुक्रवारी किंवा विशेष दिवशी) तुम्ही श्रीयंत्राला पंचामृताने (दूध, दही, तूप, मध आणि साखर यांचे मिश्रण) अभिषेक करू शकता. नंतर शुद्ध पाण्याने स्वच्छ करून पुसा.
   • स्थापना: श्रीयंत्र आपल्या स्थानावर व्यवस्थित ठेवा.
     
     
2. पूजेची सामग्री:
   
   • दिवा (तेल किंवा तूप)
   • अगरबत्ती किंवा धूप
   • फुले (लाल रंगाची फुले शुभ मानली जातात, जसे गुलाब, कमळ)
   • हळद-कुंकू
   • अक्षता (तांदूळ)
   • नैवेद्य (मिठाई, फळे किंवा तुमच्या श्रद्धेनुसार)
   • गंगाजल
     
     
3. पूजा:
   
   • दिवा आणि अगरबत्ती: श्रीयंत्रासमोर दिवा लावा आणि अगरबत्ती किंवा धूप ओवाळा.
     
     
   • गंध आणि फुले: श्रीयंत्राला हळद-कुंकू आणि अक्षता अर्पण करा. फुले अर्पण करा.
     
     
   • मंत्र जप: खालीलपैकी कोणताही मंत्र जपा:
     
     
     • ॐ श्रीं ह्रीं श्रीं ह्रीं कमले कमलालये प्रसीद प्रसीद श्रीं ह्रीं श्रीं ॐ महालक्ष्म्यै नमः॥ (हा देवी लक्ष्मीचा मुख्य मंत्र आहे)
     • ॐ श्रीं नमः॥ (हा श्रीयंत्राचा बीज मंत्र आहे)
     • तुम्ही श्रीसूक्ताचे पठण देखील करू शकता.
       
       
   • नैवेद्य: तयार केलेला नैवेद्य श्रीयंत्रासमोर ठेवा.
     
     
   • प्रार्थना: हाथ जोडून देवी लक्ष्मीला आणि श्रीयंत्राला तुमच्या मनोकामना पूर्ण करण्याची प्रार्थना करा.
     
     
   • आरती (ऐच्छिक): तुम्ही देवी लक्ष्मीची आरती गाऊ शकता.
     
     
   • प्रदक्षिणा (शक्य असल्यास): श्रीयंत्राभोवती स्वतःभोवती प्रदक्षिणा करा.

श्रीयंत्राच्या पूजेसाठी नियम आणि आवश्यक गोष्टी:

• पवित्रता: पूजा करताना तुमचे मन आणि शरीर दोन्ही पवित्र असावेत. नकारात्मक विचार टाळा.
  
  
• श्रद्धा आणि भक्ती: श्रीयंत्रावर पूर्ण श्रद्धा आणि भक्ती ठेवा. केवळ औपचारिकता म्हणून पूजा करू नका.
  
  
• नियमितता: शक्य असल्यास रोज पूजा करा. खंड पडल्यास नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात असे मानले जाते.
  
  
• दिशा: पूजा करताना तुमचे मुख पूर्व किंवा उत्तर दिशेला असावे.
  
  
• आसन: जमिनीवर बसून पूजा करत असाल, तर खाली आसन (उदा. चटई किंवा woolen blanket) वापरा.
  
  
• स्वच्छता: श्रीयंत्र आणि त्याच्या आसपासची जागा नेहमी स्वच्छ ठेवा.
  
  
• स्त्रिया: स्त्रिया मासिक पाळीच्या काळात पूजा करणे टाळावे.
  
  
• नैवेद्य: नैवेद्यातील अन्न शुद्ध आणि सात्विक असावे. नैवेद्य दाखवल्यानंतर ते प्रसाद म्हणून ग्रहण करावे.
  
  
• श्रीयंत्राचा आदर: श्रीयंत्राला नेहमी आदरपूर्वक हाताळा. ते खाली पडू नये किंवा त्याचा अपमान होऊ नये याची काळजी घ्या.
  
  
• इतरांना स्पर्श: शक्य असल्यास, ज्यांची नियमित पूजा नाही ते श्रीयंत्राला स्पर्श करू नये.
  
  
• सकारात्मकता: पूजा करताना सकारात्मक आणि आनंदी राहा.

विशेष पूजा: शुक्रवारी आणि पौर्णिमेला श्रीयंत्राची विशेष पूजा करणे अत्यंत शुभ मानले जाते. या दिवशी तुम्ही विशेष अभिषेक, मंत्र जप आणि नैवेद्य अर्पण करू शकता.

निष्कर्ष : श्रीयंत्र म्हणजे काय

अशा प्रकारे, श्रीयंत्र हे केवळ एक भूमितीय आकृती नसून ते एक अत्यंत प्रभावी आणि पवित्र प्रतीक आहे. देवी लक्ष्मीची कृपा आणि सकारात्मक ऊर्जा प्राप्त करण्यासाठी श्रीयंत्राची पूजा आणि स्थापना अनेक घरांमध्ये केली जाते.

या लेखात आपण श्रीयंत्राची रचना, प्रतिष्ठापना करण्याची योग्य पद्धत आणि त्याची नियमित पूजा कशी करावी याबद्दल माहिती घेतली. जर तुम्हाला दिलेली माहिती आवडली असेल तर कंमेंट बॉक्स मध्ये श्री स्वामी समर्थ नक्की लिहा. आमच्या वेबसाइट वरील अजून महत्वाचे लेख वाचू शकता. 

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न : श्रीयंत्र म्हणजे काय